برای دریافت فایل PDF گزارش اینجا را کلیک کنید

بخش اول:

بررسی بازارهای کالایی

مهم‌ترین اخبار تاثیرگذار در بازارهای کالایی در ماه گذشته مربوط به کاهش شدت افزایش نرخ بهره در آمریکا، تغییر سیاست‌های کووید-صفر چین و رفع محدودیت‌های قرنطینه در پی شدت گرفتن اعتراضات در این کشور است. اکثر بازارهای کالایی در واکنش به این خبر و انتظار افزایش تقاضا از سوی اقتصاد آمریکا و اقتصاد چین، با رشد همراه بودند. قیمت نفت همچنان با کاهش مواجه بود که از دلایل آن اعمال سقف قیمت خرید 60 دلار به ازای هر بشکه نفت روسیه، از سوی اتحادیه اروپا و گروهG7 است. در آذر ماه قیمت معاملات سبد نفت صادراتی روسیه در حدود 57 دلار به ازای هر بشکه گزارش شده که کمتر از سقف قیمتی تعیین شده است. در روزهای آتی، همزمان با شروع تعطیلات سال نوی میلادی، حجم معاملات در بازارهای جهانی کاهش خواهد یافت و انتظار می‌رود رویدادهای اقتصادی کمتری بازارها را با نوسان مواجه کنند.

قیمت نفت برنت

قیمت معاملات نفت برنت در آذر ماه در مقاطعی به کمتر از 80 دلار به ازای هر بشکه کاهش یافت و میانگین قیمت معاملات در حدود 82 دلار به ازای هر بشکه بود. تقاضای ضعیف ماه گذشته و اعمال محدودیت سقف قیمتی 60 دلار برای خرید نفت خام روسیه از سوی اتحادیه اروپا و گروه G7 را می‌توان از مهم‌ترین دلایل کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی ذکر کرد. بر این اساس، ارائه‌دهندگان خدمات کشتی‌رانی تنها در صورت رعایت سقف قیمتی می‌توانند در زمینه صادرات نفت روسیه فعالیت داشته باشند و در غیر این صورت خریداران نفت روسیه مشمول تحریم از خدمات شرکت‌های کشتی‌رانی، بیمه و بیمه اتکایی می‌شوند. براساس برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی، تولید نفت روسیه در سال 2023 به میزان 4/1 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت. بهبود اقتصاد چین با رفع محدودیت‌های کرونایی و کاهش عرضه نفت از سوی روسیه، عواملی است که می‌تواند قیمت نفت را با رشد مجدد مواجه کند.

قیمت انس طلا

بهای قیمت طلا در ماه جاری با افزایش همراه بود و به محدوده قیمتی 1800 دلار به ازای هر انس رسید. میزان افزایش نرخ بهره در آخرین نشست بانک مرکزی آمریکا کمتر از دفعات قبل بود و همین امر، کاهش ارزش شاخص دلار آمریکا و رشد قیمت طلا را در پی داشت. با این‌حال تاکید بانک مرکزی آمریکا بر استمرار سیاست‌های انقباضی در سال آتی، از افت بیشتر شاخص دلار جلوگیری کرده است.

قیمت مس

قیمت فلز مس در ماه گذشته با افزایش بیشتر همراه بود و در مقاطعی به 8500 دلار به ازای هرتن رسید. کاهش موجودی انبارهای مس و اعتصاب کارگران معدن در شیلی، به عنوان یکی از بزرگترین عرضه‌کنندگان مس در دنیا، از جمله دلایل افزایش قیمت این فلز است. تقاضای مصرف مس در سال جاری میلادی به دلیل کاهش رشد اقتصاد جهانی و محدودیت‌های قرنطینه در چین، ضعیف‌تر از انتظار بوده و علی‌رغم مشکلات عرضه قیمت این فلز در سال 2022، حدود 15% کاهش داشته است. انتظار می‌رود سال 2023 با رفع محدودیت‌های قرنطینه در چین و کاهش موجودی‌های انبار، قیمت مس با افزایش نسبی همراه باشد. شرکت گلنکور   [1] به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان مواد معدنی دنیا کمبود عرضه مس دنیا در سال 2023 حدود 50 میلیون تن برآورد کرده است.

 

 

 

 

قیمت روی

کمبود عرضه روی و کاهش سرعت افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو، باعث افزایش قیمت روی تا محدوده 3300 دلار شد. همچنین انتشار اخبار مثبت از رفع محدودیت‌های کرونایی در چین و بهبود تقاضا، از جمله دلایل افزایش قیمت روی درماه جاری بود. با توجه به بهبود قیمت‌های انرژی در هفته‌های اخیر انتظار می‌رود قیمت روی در ماه‌های ابتدایی سال 2023 صعودی و با رشد همراه باشد.

 

 

 

قیمت سنگ آهن

سطح تورم در ماه نوامبر نیز با کاهش همراه بوده و به 1/7 درصد رسید که کمترین میزان تورم در سال جاری است. تورم سالانه بدون احتساب هزینه غذا و انرژی   [2] با 3/0 واحد کاهش به 6 درصد در ماه نوامبر رسید. طی نشست اخیر فدرال رزرو نرخ بهره با 5/0 درصد افزایش به 5/4 رسید و افزایش نرخ بهره حداقل در دو مرحله به میزان 25/0 درصدی حتمی است. نرخ بیکاری در ماه نوامبر 7/3 درصد اعلام شد که نسبت به ماه گذشته تغییری نداشته است. شاخص مدیران خرید در ماه نوامبر 7/47 واحد اعلام شد که کمترین میزان در 25 ماه اخیر است. گزارشات منتشره، برآوردهای متفاوتی از احتمال وقوع رکود در اقتصاد آمریکا برای سال آینده ارائه می‌دهد. پژوهش‌های اقتصادی بلومبرگ احتمال رکود اقتصاد آمریکا را 100 درصد و نظرسنجی کارکنان فدرال رزرو 50 درصد و نظرسنجی وال استریت ژورنال 63 درصد برآورد کردند. در حالیکه تحلیلگران اقتصادی آمازون معتقدند احتمال رکود 30 درصد است و رشد کم  اقتصادی مانع رکود شود و علایم آن داده های مثبت و منفی اقتصادی است که به اصطلاح به فرود نرم   [3] می­گویند. 

 

اقتصاد چین

 

رفع محدودیت‌های کووید-صفر

محدودیت‌های سیاست کووید-صفر چین به دلیل اعتراضات گسترده و نگرانی از تاثیر آن بر اقتصاد این کشور، کاهش پیدا کرد. بخشی از کاهش رشد اقتصادی چین تحت تاثیر سیاست‌های کووید-صفر است و در نتیجه تصمیم جدید دولت چین، انتظار بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش تقاضا در بازارهای جهانی را به همراه دارد. از طرفی رفع این محدودیت‌ها، باعث رشد شدید بیماران کرونایی در چین و نگرانی سایر کشورها از وقوع موج جدید بیماری شده است. شاخص مدیران خرید   [4] در ماه نوابر 48 واحد اعلام شد که نسبت به ماه قبل 9/1 واحد کاهش داشت و ضعیف‌تر از انتظار تحلیلگران بود. نرخ تورم ماه نوامبر به 6/1 درصد رسید که کمترین میزان تورم در 8 ماه اخیر است. به دلیل تضعیف اقتصاد جهانی، دولت چین به دنبال برنامه‌هایی است که تقاضای داخلی رشد پیدا کند و به وسیله آن به رشد اقتصادی کمک کند. دولت و مجلس آمریکا به دنبال سیاست‌هایی است که بر رابطه تجاری آمریکا و چین محدودیت‌های بیشتری اعمال شود و چالش‌هایی برای رشد سریع چین اعمال شود. 

 

اقتصاد اروپا

 

بهبود شاخص‌های اقتصادی

 بانک مرکزی اروپا در آخرین نشست سال 2022 میلادی، نرخ بهره را برای چهارمین بار متوالی افزایش داد و بر افزایش بیشتر نرخ بهره در سال 2023 تاکید داشت. سه نرخ بهره کلیدی بانک مرکزی اروپا در ماه جولای 5/0 واحد و در ماه‌های سپتامبر و اکتبر 75/0 واحد افزایش داشتند. با افزایش  5/0 درصدی نرخ بهره در ماه دسامبر، نرخ ریفایننس   [5] به 5/2 درصد، نرخ سپرده   [6] به 2 درصد و نرخ تامین مالی نهایی   [7] 75/2 درصد رسید. تورم ماه نوامبر کشورهای حوزه یورو با کاهش 5/0 واحدی نسبت به ماه قبل، در محدوده 1/10 اعلام شد. شاخص مدیران خرید بخش تولیدی کشورهای حوزه یورو در ماه نوامبر از 4/46 به 1/47 واحد رسید. اعلام رشد اقتصادی 3/0 درصدی حوزه یورو برای فصل سوم سال که بهتر از برآورد اولیه 2/0 درصدی بود، باعث تقویت یورو در برابر دلار آمریکا شد. 

 

 

بخش سوم:

 

بررسی رویدادهای اقتصاد ایران

 

اقتصاد ایران در ماه‌های اخیر با به بن‌بست رسیدن مذاکرات، ناکارامدی سیاست‌های بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز، نداشتن چشم‌انداز مشخص برای بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی، شدت گرفتن تنش‌های اجتماعی و محدودیت دسترسی به اینترنت، شاهد سقوط شدید ارزش پول ملی بوده و طی این مدت بازار ارز هر روز شاهد تلاطم و رکودشکنی جدید بود. براساس گزارشات منتشر شده از بانک جهانی، در حال حاضر ایران ششمین کشور با بالاترین میزان تورم مواد غذایی در جهان است و تضعیف بیشتر ارزش پول ملی در ادامه مسیر می‌تواند تورم بیشتر و افزایش نارضایتی عمومی را در پی داشته باشد. در شرایط فعلی اقتصادی، اقدامات اخیر دولت مبنی بر تغییر رئیس بانک مرکزی، می‌تواند همانند تسکینی موقت برای تلاطمات بازار ارز عمل کند. در ادامه گزارش به بررسی برخی از مهم‌ترین اخبار و شاخص‌های اقتصادی منتشر شده در آذرماه پرداخته می‌شود:

 

بازار سرمایه

شاخص کل بورس در آذر ماه در ادامه روند صعودی ماه قبل خود با رشد حدود 6 درصدی، به محدوده 1,496,201واحد رسید. نرخ دلار با 9 درصد افزایش و قیمت سکه طلا نیز با 15 درصد افزایش همراه بود. افزایش شدید نرخ دلار به همراه رشد قیمت‌های جهانی از جمله دلایل رشد شاخص محسوب می‌شود. طی مدت اخیر بازار سرمایه شاهد افزایش نرخ در بازار اوراق درآمد ثابت بوده به طوری‌که نرخ اوراق گام به محدوده 32 درصد و نرخ اخزا به محدوده 28 درصد رسیده است. افزایش همزمان نرخ سود سپرده در بازار پول با صدور مجوز انتشار اوراق گواهی سپرده بانکی با نرخ 23 درصد اتفاق افتاده و بررسی‌ها نشان‌دهنده افزایش نرخ سود‌ سپرده‌های بانکی تا محدوده 27 درصد تحت شرایط معین است. مجموعه این عوامل به همراه ابهامات در خصوص بودجه 1402، باعث شده که تقاضا در بازار سهام ضعیف‌تر از انتظار باشد.

 

کاهش نرخ تورم نقطه‌­ای در آذر ماه

نرخ تورم نقطه‌­ای با 4/0 واحد کاهش نسبت به ماه قبل به 5/48 درصد رسیده است؛ نرخ تورم سالانه در آذر ماه 45 درصد اعلام شده که در مقایسه با ماه قبل 1 واحد درصد افزایش یافته است. نرخ تورم نقطه‌­ای گروه"خوراکی‌­ها، آشامیدنی‌­ها و دخانیات" با کاهش 4/2 واحد درصد به 3/65 درصد رسیده (عمدتا به دلیل کاهش قیمت در گروه روغن و چربی­‌ها) و گروه "کالاهای غیرخوراکی و خدمات" با افزایش 2 واحد درصدی به 9/38 درصد رسیده است. در گروه عمده "خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات" بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به گروه سبزیجات (پیاز و کدوسبز) و گروه نوشیدنی است. در گروه عمده کالاهای غیرخوراکی و خدمات، گروه بهداشت و درمان (انواع دارو) و گروه حمل و نقل (انواع اتومبیل سواری) بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند.

 

تحولات بازار مسکن

براساس گزارش منتشر شده توسط بانک مرکزی، در آذر ماه متوسط قيمت يک متر مربع زيربناي واحد مسکوني معامله شده در تهران 48 ميليون تومان بود که نسبت به ماه قبل افزايش 9/2 درصدي و نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش 5/47 را نشان مي‌­دهد. تعداد آپارتمان‌هاي مسکوني معامله شده در شهر تهران به 2/10 هزار واحد مسکوني رسيد که نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتيب 2/27 و 2/4 درصد افزایش را نشان مي‌­دهد. بررسی شاخص کرايه مسکن اجاري در شهر تهران و کل مناطق شهري در آذر ماه نیز نشان‌­دهنده رشد به ترتيب معادل 3/41 و 4/46 درصد نسبت به ماه مشابه سال قبل است. رشد ماهانه شاخص اجاره بها در آذر ماه در شهر تهران و کل مناطق شهري به ترتیب معادل 5/2 و 0/3 است.

 

کسری بودجه

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره عملکرد بودجه در چهار ماهه ابتدای سال 1401، دولت با 76 همت کسری بودجه روبرو بوده که 56 همت آن مربوط به تنخواه 1400 دولت است که به سال 1401 انتقال پیدا کرده و 20 همت آن کسری چهار ماه اول بوده که این 20 همت از طریق بودجه شرکت‌های دولتی تامین شده است. براساس این گزارش طبق عملکرد 4 ماهه و میزان تحقق منابع، دولت تا پایان سال با کسری بودجه 360 همتی دولت تا پایان سال مواجه خواهد بود ولی بر اساس صحبت‌های رییس سازمان برنامه و بودجه، براساس تحقق 66 درصد منابع در 5 ماه نخست سال امکان دارد کسری بودجه تا 600 همت در پایان سال برسد. این پیش‌بینی‌ها بر اساس عدم تحقق منابع فروش نفت بوده که در صورت اجرای توافق برجام و برداشته شدن موانع فروش نفت و مشتقات آن، بر کاهش میزان کسری بودجه بسیار موثر است.

 

سهمیه بندی گاز صنایع

با سرد شدن هوا و افزایش مصرف گاز، محدودیت‌های اولیه برای مصرف گاز صنایع شروع شد. صنایع فولادی سقف مصرف از 40 به 15 میلیون متر مکعب و صنایع سیمان از 25 به 6 مترکعب کاهش یافت و رو به مصرف سوخت مایع آوردند و پالایشگاه‌های اوره و متانول ساز هم با محدودیت های گازی مواجه شدند.

 

وضعیت تجارت خارجی 8 ماهه

براساس گزارشات گمرک ایران، میزان صادرات غیرنفتی تا پایین آبان ماه 36/32 میلیارد دلار و واردات غیر نفتی 11/37 میلیارد دلار اعلام شده که نشان‌دهنده کسری تراز تجاری 74/4 میلیارد دلاری در 8 ماهه نخست سال است و بدترین عملکرد تجارت خارجی در سه سال اخیر بوده است. پروپان مایع، متانول، بوتان مایع، پلی اتیلن، قیر نفت، اوره، گاز طبیعی مایع شده، شمش از آهن و فولاد و روغن های سبک، عمده‌ترین کالاهای صادراتی طی این مدت و ذرت دامی، برنج، گندم، دانه سویا، روغن دانه آفتابگردان، گوشی تلفن همراه، کنجاله و شکر تصفیه نشده، عمده‌ترین کالاهای وارداتی گزارش شدند. پنج کشور عمده مقصد صادرات در 8 ماهه ابتدای سال به چین، عراق، امارات متحده عربی، ترکیه و هند اختصاص داشته است.

 

نرخ رشد اقتصادی شش ماهه اول 1401

طبق آخرین بررسی‌های مرکز آمار ایران، محصول ناخالص داخلی در شش ماهه اول سال 1401 به رقم 3870 هزار ميليارد ريال با نفت و 3326 هزار ميليارد ريال بدون احتساب نفت رسيده که نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد 3/3 درصدی با نفت و رشد 4/3 درصدی بدون نفت همراه است. این در حالی‌است که رشد اقتصادی سه ماهه ابتدای سال 8/3 درصد با نفت و 3/4 درصد بدون نفت گزارش شده بود. رشد اقتصادی در رشته فعالیت گروه کشاورزی (ماهیگیری، زراعت و دامداری)، خدمات و گروه صنایع و معادن به ترتیب با کاهش 2/2 درصدی و افزایش 6/2 و 5 واحد درصدی نسبت به شش ماهه اول سال 1400 همراه بوده است. در گروه صنایع و معادن، بیشترین رشد اقتصادی در بخش انرژی با 9/12 درصد و کمترین در بخش ساختمان با 6/1 درصد کاهش اعلام شده است. کمترین رشد اقتصادی در گروه خدمات، مربوط به فعالیت‌های واسطه‌گری مالی است که 3/3- درصد اعلام شده است.

 

 

منابع:

 

• • مرکز آمار ایران؛ شاخص قیمت مصرف­کننده آذر ماه 1401
   
  • بانک مرکزی ج.ا.ا.؛ گزارش تحولات بازار معاملات مسکن شهر تهران در آذر ماه سال 1401
   
  • مرکز آمار ایران؛ نرخ رشد اقتصادی شش ماهه اول 1401
   
  • معاونت بررسی­های اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران؛ مروری بر متغیرها و شاخص­های اقتصادی آذر ماه 1401
   
  • شبکه اطلاع­رسانی طلا، سکه و ارز
   
  • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی؛ گزارش بررسی عملکرد مالی دولت در چهار ماهه نخست سال 1401
   
• گزارش منتشر شده در خصوص عوامل موثر در تغییرات قیمت مس به آدرس ذیل:
• https://tradingeconomics.com/commodity/copper
•  گزارش منتشر شده در خصوص عوامل موثر در تغییرات قیمت سنگ آهن به آدرس ذیل:

https://tradingeconomics.com/commodity/iron-ore

• گزارش منتشر شده در خصوص احتمال رکود اقتصادی آمریکا به آدرس ذیل:
• Amazon Economists See Soft Landing, Low Chance of Recession for US (businessinsider.com)
• گزارش منتشره شده روزنامه تعادل به آدرس ذیل:
• http://www.taadolnewspaper.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA-104/194814-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%87

---

 

 [1] -Glencore

   

 [2] -core inflation

   

 [3] ­_ soft landing

   

 [4] - Purchasing Managers' Index

   

 [5] - interest rate on the main refinancing operations

   

 [6] - the interest rate on the deposit facility

   

 [7] - the interest rate on the marginal lending facility