1401-04-05

واحد مطالعات کلان شرکت رتبه‌بندی اعتباری برهان، گزارش بررسی‌های خود در زمینه اقتصاد کلان را منتشر کرد

برای دانلود فایل PDF گزارش اینجا را کلیک کنید 

معیار

مقدار در ماه مورد بررسی

مقدار در ماه مشابه سال قبل

درصد تغییر

نرخ ارز (ریال)

277،350

233,740

%17

قیمت نفت (دلار)

107.53

66.52

%48

قیمت سکه طرح جدید (ریال)

131,100,000

100,009,000

%27

قیمت اونس طلا (دلار)

1,777.62

1,954.34

%9.4

قیمت جهانی مس(دلار)

10,237.5

9,287.25

%9.7

قیمت جهانی روی (دلار)

4,418

2,807

%45

قیمت جهانی آلومینیوم (دلار)

3,270

2,313

%34

شاخص کل بورس

1,512,219

1,219,589

%21

شاخص کل فرابورس

20,763

17,715

%16

متوسط قیمت هر متر مربع آپارتمان در تهران (هزار ریال)

342,727

293,227

%17

تعداد معاملات واحد مسکونی

3,427

2,094

%64

نرخ تورم

%39.2

%38.9

1%-




بخش اول:

بررسی بازارهای کالایی


رشد قیمت­ در بازارهای کالایی در پی جنگ روسیه و اوکراین

قیمت نفت برنت 

قیمت نفت برنت در بازارهای جهانی ظرف یک ماه اخیر همچنان شاهد روند پرنوسان و رفت و برگشت‌های متعدد در کانال 100 تا 120 دلار بوده است. علیرغم اعلام برنامه آزادسازی 120 میلیون بشکه نفت از جانب اقتصادهای توسعه‌یافته عضو سازمان بین المللی انرژی طی شش ماه آینده ، آزادسازی 9 میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک آمریکا وکاهش تقاضای کشور چین، نگرانی از کاهش عرضه نفت روسیه به دلایل تحریم منجر به رشد 4 درصدی قیمت نفت در ماه اخیر شد. با ادامه یافتن جنگ و اعمال تحریمهای بیشتر بر روسیه بر نوسانات قیمت نفت در بازارهای جهانی تاثیرگذار خواهد بود.

 

 

قیمت

مقدار در ماه مورد بررسی

مقدار در ماه مشابه سال قبل

درصد تغییر

نفت (دلار به ازای هر بشکه)

107

66

%62
 

 


 

قیمت مس

  

قیمت مس پس از نوسانات قابل توجه ابتدای ماه مارس به دلیل تبعات جنگ در اکراین، در ماه اخیر در محدوده ده هزار دلار به ازای هر تن در نوسان بوده است. اعمال قرنطینه (سیاست کووید صفر) و شیوع ویروس کرونا در بسیاری از شهرهای کشور چین منجر به کاهش تولید کارخانه ها و در نتیجه کاهش تقاضا گردیده و از طرفی افزایش قیمت جهانی انرژی و نگرانی از کاهش تولید معادن شیلی (به دلیل کمبود آب) و اعتصابات کارگری در پرو باعث شده که قیمت مس با افت قیمت بیشتر مواجه نشود. پیش بینی می شود با افزایش ریسک اعتباری یکی از تولیدکنندگان بزرگ شمش مس در چین و ادامه مشکلات در معادن شیلی و پرو، قیمت جهانی مس در سال جاری میلادی 8 درصد افزایش یابد هرچند کاهش رشد اقتصاد جهانی تهدیدی برای قیمتها محسوب می شود.

 


قیمت

مقدار در ماه مورد بررسی

مقدار در ماه مشابه سال قبل

درصد تغییر

مس (دلار به ازای هر تن)

10,237

9,287

%10
  

 

  

قیمت روی

  

قیمت روی در بازارهای جهانی  با 11 درصد افزایش در سال 2022 نزدیک به بالاترین سطح 15 سال اخیر قرار دارد. رکورد تاریخی قیمت این فلز در نوامبر 2006 با عبور از سطح 4600 دلاری رقم خورد اما در هفته گذشته قیمت این فلز شاهد عبور موقت از سطح 4500 دلاری بود. بدنبال جنگ اوکراین و بحران انرژی در اروپا، منجر به تعطیلی برخی کارخانه های تولید شمش روی در ایتالیا و فرانسه (متعلق به Glencore و Nyrstar) گردید. همچنین محدودیت‌های کرونا در چین نیز موجب افت تولید شده و کارخانه‌های شمال شرق چین به توقف فعالیت و انجام امور تعمیر و نگهداری پرداختند. از این رو موجودی انبار LME به کمترین میزان دو سال اخیر کاهش پیدا کرده و انبارهای امریکا تا 120 هزار تن کاهش پیدا کرده است و به پایین‌ترین حد خود از ژوئن 2020  رسیده است. پیشبینی میشود قیمت جهانی روی در سال جاری میلادی 23 درصد افزایش یافته و در سال 2023 به میزان 14 درصد کاهش یابد. کاهش تقاضا به دلیل کاهش رشد اقتصادی از عواملی کاهش قیمت روی محسوب می شود.

  

قیمت

مقدار در ماه مورد بررسی

مقدار در ماه مشابه سال قبل

درصد تغییر

قیمت جهانی روی (دلار)

4,418

2,807

%57
  


  

قیمت آلومینیوم

  

قیمت آلومینیوم پس از شروع جنگ با توجه به نگرانی از کمبود عرضه با رشد قابل توجه در بازارهای جهانی در اسفند ماه در آستانه 4 هزار دلار به ازای هر تن قرار گرفت و پس از روند اصلاح قیمتی طی یک ماه اخیر در محدوده 2800 دلار به ازای هر تن بوده است. شرکت روسال که دومین تولیدکننده بزرگ شمش آلومینیوم دنیا محسوب شده و حدود 6 درصد از آلومینیوم جهان را تامین می کند با تحریم های اعمالی استرالیا جهت تامین آلومینا با چالش مواجه شده است و براساس برآورد شرکت مذکور بازار جهانی آلومینیوم در  سال جاری میلادی حدود 1.6 میلیون تن کسری خواهد بود.

  

قیمت

مقدار در ماه مورد بررسی

مقدار در ماه مشابه سال قبل

درصد تغییر

قیمت جهانی روی (دلار)

4,418

2,807

%57
  


  

بخش دوم:

  

بررسی رویدادها اقتصاد جهانی

  

 

  

سایه جنگ و تورم بر بازارهای جهانی

  

کاهش رشد اقتصادی آمریکا

اقتصاد آمریکا بطور غیرمنتظره در سه ماهه اول سال 2022 نسبت به مدت مشابه سال قبل 1.4 درصد افت داشته است. کاهش تولید ناخالص داخلی درنتیجه کاهش سرمایه­گذاری بخش خصوصی، کاهش صادرات، کاهش مخارج دولت فدرال بوده است. کاهش رشد اقتصادی آمریکا درحالیست که بانک جهانی و صندوق بین­المللی پول هر دو پس از جنگ روسیه و اوکراین، پیش­بینی خود از رشد اقتصاد جهانی در سال 2022 را از 4.4 درصد به 3.6 درصد کاهش داده­اند. همزمان افزایش رشد قیمت انرژی و مواد غذایی روند صعودی تورم آمریکا را در پی داشته و باعث شده نرخ تورم در ماه مارس به 8.5 درصد برسد که بیشترین میزان تورم چهاردهه اخیر است.

  

 افزایش ویروس کرونا و قرنطینه در چین

اعمال محدودیت­های شدید اجتماعی برای مهار سویه منتشره از کرونا در چین ادامه یافته است و در 23 شهر این کشور با جمعیت 193 میلیون نفر جمعیت که حدود 22 درصد تولید ناخالص داخلی چین را تولید می­کنند، قرنطینه کامل اعمال گردیده است. میزان نارضایتی از شدت محدودیت­های اعمال شده بنابر برخی از گزارشات منتشره افزایش یافته که می­تواند بر رفتار مصرف­کنندگان تاثیر داشته باشد. پیش­بینی می­شود اعمال قرنطینه اخیر بر میزان بیکاری و رشد اقتصادی چین تاثیر گذار باشد. شاخص بیکاری چین در ماه مارس به 5.8 درصد افزایش یافت که بالاترین میزان در دو سال گذشته و بیشترین میزان افزایش یک ماهه از اوایل سال 2020 (شیوع کرونا در چین ) است. در حال حاضر مهمترین مشکلات چین، تورم تولیدکننده به دلیل افزایش قیمت­های جهانی و کاهش تولیدات صنعتی می­باشد.

  

تورم و کاهش رشد اقتصادی در روسیه

اقتصاد روسیه پس از آغاز درگیری نظامی با اوکراین و اعمال تحریم­ها، با احتمال رکود بی­سابقه مواجه است و خروج شرکت­های خارجی در بلندمدت و میان­مدت منجر به کاهش رشد اقتصادی این کشور خواهد شد. نرخ تورم روسیه در ابتدای ماه مارس به 16.7 درصد رسید که بالاترین میزان تورم از سال 2015 محسوب می­شود. براساس پیش­بینی بانک جهانی انتظار می­رود در سال جاری میلادی اقتصاد روسیه به دلیل جنگ وارد رکود شدید شده و 11.2 درصد کوچکتر شود. اقتصاد اوکراین نیز به دلیل جنگ 45 درصد کوچکتر خواهد شد.

  

افزایش تورم منطقه یورو

شاخص بهای مصرف­کننده در ماه مارس در مقیاس سالانه 7.4 درصد افزایش یافته که بیشترین میزان تورم سالهای اخیر است و رشد قیمت انرژی مهمترین عامل تاثیرگذار در تورم بوده است. بانک مرکزی اروپا انتظار دارد که در نیمه دوم سال از فشار افزایش قیمت­ها کاسته شود با این­حال انتظار می­رود که هزینه انرژی همچنان تورم را بالا نگه دارد. عواملی مانند جنگ روسیه و اوکراین، بالابودن قیمت­های انرژی و طرح تحریم روسیه، ناامنی اقتصادی منطقه را افزایش داده و رشد اقتصادی را تهدید می­کند. انتخابات ریاست جمهوری فرانسه در فروردین ماه از دیگر موضوعات مورد توجه در منطقه یورو بوده است که حضور "لوپن" به عنوان رقیب از حزب راست افراطی در دور اول انتخابات (که پیشتر طرفدار خروج از ناتو بوده) نگرانیهایی را ایجاد کرده بود و در دور دوم انتخابات با پیشتازی مکرون با سیاست­های معتدل­تر پایان یافت

  

رشد تورم در ترکیه

رشد شاخص بهای مصرف کننده به روند صعودی خود ادامه داده و رشد ماهانه 5.5 درصدی و رشد سالانه 61 درصدی داشته است. افزایش تورم ترکیه پس از بحران ارزی سال­های اخیر آغاز شده و با کاهش متوالی نرخ بهره کلیدی و درگیری روسیه و اوکراین طی ماه­های اخیر تا سطوحی کم­سابقه ادامه یافته است. براساس پیش­بینی رویترز نرخ تورم ترکیه تا پایان سال 2022 تا 55.5 درصد کاهش یابد. افزایش تورم به همراه افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی در پی وقوع جنگ اوکراین و روسیه برای اقتصاد ترکیه چالش­های بسیاری را به همراه دارد. تحریم­های روسیه و کاهش ارزش روبل نیز بر صنعت گردشگری ترکیه تاثیر گذار خواهد بود و می­تواند منجر به کاهش ورود گردشگران روسی با درامد متوسط به ترکیه شود.

  

تحولات پاکستان

پاکستان در ماه اخیر با چالش­های سیاسی شدیدی روبرو بود و برای اولین بار در تاریخ این کشور، نخست وزیر "عمران خان" با رای عدم اعتماد مجلس برکنار شد. برکناری اخیر ناآرامی­ها و اعتراضاتی در پاکستان در پی داشته که تا کنون نتیجه­ای نداشته است. تاثیر تحولات اخیر پاکستان بیش از همه بر روابط با دولت طالبان در افغانستان خواهد بود که یکی از حامیان رسمی خود را از دست داده است. کارشناسان معتقدند که تنش­های اخیر بر روابط با چین و پاکستان چندان تاثیرگذار نخواهد بود همچنین درحال حاضر با وجود بحران اوکراین بعید است بحران سیاسی پاکستان برای آمریکا اولویت محسوب شود مگر آنکه به ناآرامی یا تنش با با هند منجر شود.

  


  


بخش سوم: 

  

بررسی رویدادهای اقتصاد ایران

  


  

صدرنشینی تورم خوراکی ­ها

  نرخ تورم سالانه فروردین ماه برای خانوارهای کشور به 39.2 درصد رسید که نسبت به ماه گذشته 1 واحد درصد کاهش یافت. تورم نقطه به نقطه در فروردین 1401 به 35.6 درصد رسید که در مقایسه با ماه قبل 0.9 درصد رشد داشته است. نرخ تورم نقطه ای گروه عمده " خوراکی‌‍‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات" با افزایش 2.7 درصدی به 43.4 درصد و گروه " کالاهای غیرخوراکی و خدمات" با کاهش 0.1 درصدی به 31.1 درصد رسیده است. همچنین نرخ تورم ماهانه در فروردین 1401 به 3.3 درصد رسید که در مقایسه با ماه قبل 2 درصد رشد داشته است. بنظر می‌رسد رشد نرخ دلار از جمله عوامل رشد تورم در فروردین ماه بوده است.  



کاهش متوسط قیمت مسکن  در بازار مسکن در فروردین ماه تعداد معاملات آپارتما­ن­های مسکونی شهر تهران به حدود 3.4 هزار واحد مسکونی رسید که نسبت به ماه قبل معادل  49.9درصد کاهش و نسبت به ماه مشابه سال قبل 63.7 درصد افزایش را نشان می دهد. متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه های معاملات ملکی شهر تهران 342.7 میلیون ریال بود که نسبت به ماه قبل 2.4 درصد کاهش داشته است. این رقم نسبت به ماه مشابه سال قبل 16.9 درصد افزایش یافته که در مقایسه با تورم نقطه به نقطه 92 درصدی فرودین سال گذشته حاکی از کند شدن آهنگ رشد قیمت مسکن است.  افزایش 25 درصدی صادرات غیرنفتی  با توجه به رشد ارزش صادرات غیرنفتی کشور در فرودین ماه 1401 ، تراز تجاری کشور مثبت 875 میلیون دلار اعلام شد.  صادرات غیرنفتی کشور به 7 میلیون 324 هزار تن به ارزش سه میلیارد دلار رسید که علی­رغم کاهش 10 درصدی در وزن نسبت به مدت مشابه 25 درصد رشد ارزش داشته است.  

رشد بازار سرمایه در فروردین ماهبازار بورس اوراق بهادار تهران در فروردین ماه مورد استقبال سرمایه­گذاران قرار گرفته و شاخص کل بورس رشد 11 درصدی  را در  این ماه ثبت نمود. از دلایل عمده رشد بازار، افزایش قیمت نفت و بازارهای کالایی در پی جنگ روسیه و اوکراین و رشد نرخ دلار به دلیل نتایج مبهم مذاکرات ایران به منظور رفع تحریم­ها می­باشد.علیرغم رشد اخیر بازار سرمایه، عواملی همچون ابهامات در خصوص نتایج مذاکرات، نحوه اعمال تعرفه­های صادراتی و چشم­انداز مبهم اقتصادی می­تواند بر چشم­انداز بازار تاثیرگذار باشد. با توجه به توقف مذاکرات برجام بازار دلار در مدت مذکور روند صعودی داشته و نرخ دلار در این مدت 6 درصد داشته است. سکه طلا نیز با توجه افزایش قیمت جهانی طلا و نرخ دلار در فرودین ماه رشد قیمت 6 درصدی داشته است.  

اعمال عوارض صادراتدر فروردین ماه اخذ عوارض صادراتی از مواد اولیه معدنی و صنایع معدنی با انتقادات بسیاری همراه شد که وزارت صمت طی 2 مرحله اقدام به اصلاح و حذف عوارض صادراتی برخی محصولات نمود. طبق جدول ارسالی وزارت صمت به گمرک در خصوص اصلاح و حذف عوارض صادراتی محصولات مختلف، بعد از مس، عوارض صادراتی روی نیز حذف شده است. عوارض بیلت فولاد از ۱۷ به ۸ درصد و اسلب از ۲۲ به ۱۷ درصد رسید؛ و عوارض صادراتی محصولات پایین دست هم براساس این جدول حذف شده است. با این حال بنظر می­رسد بیشترین آسیب از این مصوبه متوجه صنایع فولادی باشد که با مازاد تقاضا در بازار داخل مواجه بوده است. اعمال تعرفه­های صادراتی درحالیکه کشور به دلیل تشدید تحریم­ها ناچار به عرضه محصولات به کمتر از میانگین قیمت­های جهانی است، فولادسازان کشور را با چالش مواجه کرده است.  

ابهامات اجرای مصوبه 479 شورای رقابت

فرمول جدید نرخ فروش محصولات یوتیلیتی­ها مبتنی بر برابرسازی بازده دارایی های مولد تامین کنندگان یوتیلیتی با مصرف کنندگان آن (شرکت های پتروشیمی) بوده است که براساس تصمیمات در جلسه شورای رقابت در شهریور ۱۴۰۰ مواردی از فرمول اصلاح شد. از جمله مبنای دارایی های ثابت از ارزش دفتری به ارزش روز دارایی های ثابت استهلاک پذیر طبق گزارش کارشناس رسمی دادگستری تغییر یافت. تمام شرکت های پتروشیمی و یوتیلیتی مکلف به انجام کارشناسی دارایی ها شدند و براساس ابلاغیه اول اردیبهشت ۱۴۰۱ نرخ های جدید از ابتدای سال ۱۴۰۰ لازم الاجرا شده است. با این حال شورای رقابت در اردیبهشت ماه 1401 در نامه­ای به مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اجرای دستورالعمل مصوب شماره 479 را به منظور بررسی­های مجدد و کارشناسی و بازنگری معلق نمود که منجر به بسته شدن نماد "مبین" و "فجر" و افزایش ابهامات در این زمینه گردید.

  

افزایش تعرفه ­های اینترنت ثابت

از جمله رویدادهای مورد توجه در صنعت فناوری ارتباطات افزایش نرخ تعرفه اینترنت در اواخر فروردین ماه بود که علیرغم تایید رسمی افزایش نرخ، بررسی­های میدانی نشانگر افزایش تعرفه اینترنت خانگی اپراتورها تا حدود 50 الی 60 درصد می­باشد. این در حالیست که در سالهای اخیر به دلیل محدودیت­های اعمال شده و تعیین تعرفه از سوی سازمان تنظیم مقررات اپراتورهای توانایی افزایش نرخ متناسب با تورم را نداشتند.

  

افزایش قابل توجه نرخ آرد

گزارشات منتشره حاکی از افزایش قابل توجه نرخ آرد گندم به دلیل حذف ارز ترجیحی از 41.500 ریال به 169.000 ریال به ازای هر کیلوگرم (افزایش 4 برابری) می­باشد.

  


  


بخش چهارم: 

  

مروری بر گزارش بانک جهانی

  


  

چشم انداز بازارهای کالایی- اثرات جنگ اوکراین بر بازارهای کالایی[1]


جنگ در اوکراین باعث اختلالات عمده در عرضه شده و منجر به افزایش قیمت‌های تاریخی برای تعدادی از کالاها شده است. درمورد اکثر کالا، انتظار میرود قیمت ها در سال 2022 به میزان قابل توجهی بیشتر از سال 2021 باشد و در میان مدت همچنان بالاتر باقی بماند. پیش بینی میشود قیمت نفت خام برنت در سال 2022 به طور متوسط 100 دلار به ازای هر بشکه باشد که 42 درصد افزایش نسبت به سال 2021 و بالاترین سطح از سال 2013 است. انتظار می‌رود قیمت‌های غیرانرژی در سال 2022 حدود 20 درصد افزایش یابد و بیشترین افزایش در کالاهایی وجود داشته باشد که روسیه یا اوکراین صادرکنندگان اصلی آن هستند.


پیش‌بینی می‌شود، قیمت گندم در سال جاری بیش از 40 درصد افزایش یابد و از نظر اسمی به بالاترین حد خود برسد. در حالی که به طور کلی انتظار می رود قیمت ها در سال 2022 به اوج خود برسند، آنها بسیار بالاتر از پیش بینی های قبلی باقی می مانند. چشم انداز بازارهای کالا به شدت به طول مدت جنگ در اوکراین و شدت اختلالات در عرضه کالا بستگی دارد، با این خطر که قیمت کالا برای مدت طولانی تری افزایشی باشد.

در بخش تمرکز ویژه این گزارش بانک جهانی بررسی تاثیر جنگ بر بازارهای کالا پرداخته می شود و حادثه فعلی را با افزایش قیمت های قبلی مقایسه میکند. در این بخش نشان داده شده است که افزایش‌های قبلی قیمت نفت منجر به ظهور منابع جدید عرضه و کاهش تقاضا از طریق بهبود کارایی و جایگزینی سایر کالاها شده است؛ همچنین در مورد افزایش قیمت مواد غذایی، زمین اضافی برای تولید مورد استفاده قرار گرفت.

برای سیاستگذاران، یک اولویت کوتاه مدت، ارائه حمایت هدفمند از خانوارهای فقیرتر است که با قیمت های بالاتر غذا و انرژی مواجه هستند. در درازمدت، آنها می توانند بهبود بهره وری انرژی را تشویق کنند، سرمایه گذاری در منابع جدید انرژی بدون کربن را تسهیل کنند و تولید مواد غذایی کارآمدتر را ترویج کنند. با این حال، اخیراً واکنش‌های سیاستی به نفع محدودیت‌های تجاری، کنترل قیمت‌ها و یارانه‌ها است که احتمالا کمبود را تشدید می‌کند. 

قیمت کالاها در سه ماهه اول سال 2022 افزایش یافت که منعکس کننده اثرات جنگ در اوکراین و همچنین رشد مداوم تقاضا و محدودیت های مختلف در عرضه بود (شکل1 A). در میان نگرانی‌ها در مورد اثرات مخرب جنگ بر عرضه کالا، افزایش قیمت‌ها برای کالاهایی که روسیه و اوکراین صادرکنندگان بزرگ آن هستند، به ویژه انرژی، کودها، و برخی غلات و فلزات، مشهود بود. این تحولات به افزایش گسترده قیمت کالاها افزوده است که از اواسط سال 2020 با افزایش تقاضا ناشی از کاهش نگرانی ها در مورد همه گیری 19-COVID  آغاز شد. تقاضا برای کالاها با احیای اقتصاد جهانی دوباره افزایش یافت، در حالی که تولید کالاها با کندی افزایش یافت. دلیل این کندی، چندین سال سرمایه گذاری ضعیف در ظرفیت تولید جدید و همچنین اختلالات مختلف عرضه بود. در نتیجه، قیمت‌های انرژی (بر حسب دلار آمریکا) در مارس 2022 بیش از چهار برابر بیشتر از پایین‌ترین قیمت‌های آن در آوریل 2020 بود که بیشترین افزایش 23 ماهه قیمت انرژی از زمان افزایش قیمت نفت در سال 1973 بود (شکلB1 ) قیمت کود بین آوریل 2020 و مارس 2022 ،220 درصد افزایش یافته که بیشترین افزایش قیمت 23 ماهه آنها از سال 2008 است (شکل C 1) به طور مشابه، قیمت مواد غذایی 84 درصد افزایش یافت که بیشترین افزایش قیمت در یک دوره قابل مقایسه از سال 2008 است (شکل 1D) این افزایش قیمت ها اثرات انسانی و اقتصادی عمده ای دارد و ناامنی غذایی و تورم را در بسیاری از کشورها تشدید می کند.

 


 

قیمت انرژی از ابتدای سال در تمام انواع سوخت ها به شدت افزایش یافته است. برخی شاخص‌های قیمت زغال سنگ و گاز طبیعی در ماه مارس به بالاترین حد خود رسیدند. چندین کشور از جمله کانادا، بریتانیا و ایالات متحده تحریم هایی در زمینه واردات انرژی روسیه اعمال کردند. برخی از شرکت های تولید انرژی اعلام کردند که فعالیت خود را در روسیه متوقف خواهند کرد. و بسیاری از بازرگانان تصمیم گرفتند به دلیل مشکلات در دریافت بیمه محموله ها یا انجام معاملات، تجارت نفت روسیه را متوقف کنند. نفت خام برنت در مارس 2022 به طور متوسط 116 دلار به ازای هر بشکه بود که در مقایسه با دسامبر 2021 ،55 درصد افزایش داشت.

 پس از اینکه نفت در اوایل ماه مارس به بیشترین قیمت 10 سال گذشته رسید، در ماه آوریل پس از اعلام آزادسازی ذخایر استراتژیک نفت توسط ایالت متحده و سایر اعضای آژانس بین المللی انرژی و همچنین انتظار کاهش تقاضا به دلیل شیوع مجددکووید و قرنطینه های مربوط به کووید 19در چندین شهر چین، کاهش یافت. 

قیمت گاز طبیعی در اروپا در ماه مارس به بیشترین حد خود رسید که نشان دهنده ترس از اختلال در واردات از روسیه است. قیمت گاز طبیعی ایالات متحده در ماه مارس نسبت به دسامبر 2021 تقریباً یک سوم افزایش یافت که تا حدی منعکس کننده افزایش تقاضا برای صادرات گاز طبیعی مایع از ایالت متحده است. قیمت زغال سنگ همچنین در ماه مارس به دلیل افزایش تقاضا برای آن به عنوان جایگزینی برای گاز طبیعی در تولید برق به بالاترین حد خود رسید.

 • بیشتر قیمت‌ها از ابتدای سال 2022 افزایش یافته‌اند و به ویژه در مورد کودها، نیکل، دانه‌های روغنی و گندم افزایش زیادی داشته‌اند. در میان کالاهای کشاورزی، قیمت گندم افزایش بسیار شدیدی داشت و در ماه مارس نسبت به دسامبر 2021 تقریباً 30 درصد بالاتر بود. 

قیمت اکثر روغن های خوراکی در سال جاری به شدت افزایش یافته است که بخشی از آن به دلیل کمبود تولید در آمریکای جنوبی و همچنین اختلال در صادرات روغن آفتابگردان اوکراین است. در مقابل، قیمت برنج تنها با افزایش ملایمی روبرو شد که منعکس کننده عرضه فراوان در چین و هند است. قیمت کودها نیز در طول سه ماهه اول 2022 به شدت افزایش یافت، که تا حدی منعکس کننده افزایش قیمت گاز طبیعی و زغال سنگ است، زیرا هر دو مواد اصلی تولید کود هستند.

  • شاخص فلزات و مواد معدنی در سه ماهه اول 2022 ، 13 درصد افزایش یافت و اکنون 24 درصد بیشتر از یک سال قبل است. قیمت نیکل در این سه ماهه 35 درصد افزایش یافت. قیمت آلومینیوم و سنگ آهن نیز شاهد افزایش زیادی بود که نشان دهنده اهمیت روسیه در عرضه است. 

بازارهای کالا با مجموعه ای بی سابقه از فشارهایی مواجه هستند که برخی از قیمت ها را به بالاترین حد خود رسانده است، به ویژه برای کالاهایی که روسیه یا اوکراین صادرکننده کلیدی آن هستند(شکل2A ) این شرایط ممکن است به سه دلیل ادامه داشته باشد:

  اولا، افزایش قیمت‌ها برای یک کالا معمولا باعث جایگزینی تقاضا به سمت کالاهای دیگر می‌شود و در نتیجه فشار قیمت اصلی را کاهش می‌دهد. با این حال، امروزه فضای کمتری برای جایگزینی وجود دارد، زیرا افزایش قیمت ها در سال گذشته گسترده بوده است. به عنوان مثال، در مورد انرژی، نفت خام در حال حاضر یکی از ارزان‌ترین سوخت‌ها به ازای هر واحد انرژی است، که تفاوت قابل‌توجهی با افزایش قیمت انرژی در گذشته، زمانی که زغال‌سنگ و گاز طبیعی بسیار ارزان‌تر بودند، دارد. 

دوم، افزایش قیمت برخی از کالاها، هزینه های تولید سایر کالاها را افزایش داده است. به عنوان مثال، افزایش قیمت انرژی هزینه نهاده های تولید کشاورزی مانند سوخت و کود را افزایش می دهد. به طور مشابه، افزایش قیمت انرژی باعث افزایش هزینه استخراج و پالایش سنگ‌های فلزی، به‌ویژه برای آلومینیوم، سنگ آهن و فولاد می‌شود. به نوبه خود، قیمت های بالاتر فلزات هزینه فن آوری های انرژی های تجدیدپذیر را افزایش می دهد. افزایش گسترده‌تر تورم، در سطح جهانی، همچنین هزینه‌های تولید کالاها را افزایش می‌دهد، از جمله از طریق دستمزدهای بالاتر، هزینه‌های حمل و نقل و ذخیره‌سازی بالاتر، و هزینه‌های بالاتری وام گرفتن با افزایش نرخ‌های بهره

 


سوم، بسیاری از دولت ها به قیمت های بالای سوخت با کاهش مالیات و یارانه پاسخ داده اند. در حالی که این سیاست‌ها ممکن است تا حدودی تأثیر فوری افزایش قیمت‌ها را کاهش دهند، اما مزایای زیادی برای گروه‌های آسیب‌پذیر فراهم نمی‌کنند و ممکن است در واقع با افزایش تقاضای انرژی، مشکل اساسی را تشدید کنند.

 • انتظار می‌رود که قیمت بیشتر کالاها در سال 2022 به شدت بالاتر از سال 2021 باشد و در سال‌های 2023-24 در مقایسه با سطوح خود در پنج سال گذشته همچنان بالا بماند(شکل2B) پیش‌بینی می‌شود که قیمت‌های انرژی و غیرانرژی در سال 2022 به ترتیب 50 و 20 درصد افزایش یابد، قبل از اینکه در سال 2023 تا حدودی کاهش یابد و در سطوح بسیار بالاتر از پیش‌بینی قبلی قرار گیرد. 

 • در حالی که چشم انداز بازارهای کالایی به شدت به طول مدت جنگ در اوکراین و وسعت تحریم ها بستگی دارد، فرض بر این است که کانال هایی که از طریق آن بازارهای کالا تحت تأثیر قرار گرفته اند احتمالا ادامه خواهند داشت. انتظار میرود تغییرات در الگوهای تجارت کالا حتی پس از پایان جنگ نیز ادامه یابد. احتمال شیوع بیشتر کووید-19 در چین، در کنار کاهش بیشتر رشد جهانی، خطرات نزولی را برای قیمت ها ایجاد می کند.

 در میان کالاهای انرژی، قیمت نفت خام برنت در سال 2022 به طور متوسط 100 دلار در هر بشکه باشد که نسبت به سال 2021، 42 درصد افزایش یافته است (شکل 2 (cانتظار میرود صادرات انرژی روسیه به شدت مختل شود زیرا بسیاری از کشورها به دنبال تامین کنندگان جایگزین هستند. با این حال، کاهش عرضه از روسیه تا حدی با آزادسازی ذخایر و صادرات به سایر کشورها جبران می شود. انتظار می‌رود با کاهش اختلالات عرضه و افزایش تولید در خارج از روسیه، قیمت‌ها در سال 2023 به طور متوسط 92 دلار در هر بشکه باشد، در حالی که رشد تقاضا احتمالا کندتر از آنچه قبلا انتظار می‌رفت، خواهد بود. اختلالات ناشی از جنگ احتمالا به دلیل خروج شرکت‌های نفتی خارجی، سرمایه‌گذاری ضعیف‌تر و کاهش دسترسی به فناوری خارجی، تأثیر پایداری بر تولید نفت روسیه خواهد داشت. 

• همچنین انتظار می رود قیمت گاز طبیعی و زغال سنگ در سال 2022 به طور قابل توجهی بیشتر باشد و قیمت گاز طبیعی در اروپا بیش از دو برابر قیمت سال 2021 پیش بینی می شود. پیش بینی می شود که قیمت زغال سنگ در سال 2022 نسبت به سال 2021 به طور متوسط کمی بیش از 80 درصد افزایش یابد. مشابه انتظارات در مورد نفت خام، انتظار می رود قیمت گاز طبیعی در سال 2023 کاهش یابد زیرا عرضه های جدید از جمله پایانه های اضافی برای گاز طبیعی مایع در جریان است. کاهش تقاضای گاز طبیعی و افزایش سرمایه گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر نیز قیمت ها را کاهش می دهد.

 این خطر وجود دارد که قیمت انرژی می تواند بسیار بیشتر از پیش بینی ها افزایش یابد، به خصوص اگر تحریم های اتحادیه اروپا علیه انرژی روسیه گسترش یابد. این می تواند منجر به اختالالت قابل توجهی در بازار شود. در حالی که زمینه برای صادرات انرژی روسیه به کشورهایی وجود دارد که تحریم‌ها را اعمال نمی‌کنند، این امر به دلیل در دسترس بودن زیرساخت‌ها محدود می‌شود و هزینه‌های حمل و نقل بالاتری را به همراه خواهد داشت. این امر به طور ویژه در مورد گاز طبیعی روسیه صادق است که عمدتاً‌ از طریق خطوط لوله به اروپا صادر می شود. در مورد نفت، جایگزین هایی برای صادرات روسیه وجود دارد، از جمله موجودی انبارها و تولید اضافی توسط سایر تولیدکنندگان(شکل 2 D ) با این حال، نگرانی هایی وجود دارد که ظرفیت اضافی اوپک ممکن است کمتر از آنچه در حال حاضر تخمین زده می شود، باشد، کما اینکه واکنش به افزایش قیمت ها با عرضه محدود صورت می‌گیرد. علاوه بر این، صنعت شیل ایالت متحده برای افزایش قابل توجه تولید با محدودیت هایی از جمله کمبود نیروی کار و سایر نهاده ها مواجه است.

پیش‌بینی می‌شود قیمت‌ محصولات کشاورزی در سال جاری 18 درصد افزایش یابد که منعکس‌کننده اختلالات ناشی از جنگ در اوکراین و روسیه و هزینه‌های بالاتر نهاده‌های کشاورزی از جمله سوخت، مواد شیمیایی و کود است. این جنگ صادرات از اوکراین را مختل کرده است و تولیدات کشاورزی را در سال 2022 به شدت مختل خواهد کرد، از جمله تولید ذرت، جو و دانه روغنی آفتابگردان که معمولا در بهار کاشته می شوند. همچنین در روسیه عدم دسترسی به نهاده های کشاورزی مانند بذر و ماشین آلات کشاورزی می تواند تولیدات کشاورزی را کاهش دهد.

 • بر این اساس، افزایش پیش‌بینی‌شده در سال 2022 در شاخص قیمت محصولات کشاورزی منعکس‌کننده افزایش قیمت‌های گندم و ذرت است. انتظار می‌رود قیمت محصولات کشاورزی در سال 2023 کاهش یابد، که منعکس‌کننده افزایش عرضه از سایر نقاط جهان، به‌ویژه گندم از آرژانتین، برزیل و ایالات متحده است. با این وجود، قیمت محصولات کشاورزی در سال‌های 2023-2024 بسیار بالاتر از پیش‌بینی‌های قبلی باقی می‌ماند و در صورت افزایش بیشتر هزینه‌های نهاده های کشاورزی، ممکن است تحت فشارهای صعودی بیشتری قرار گیرد. به طور خاص، افزایش شدید قیمت کودها می تواند منجر به کاهش استفاده از آنها شود، که می تواند عملکرد کشاورزی را کاهش دهد. 

پیش بینی می شود قیمت فلزات در سال 2022 نسبت به سال 2021 حدود 16 درصد افزایش یابد و در سال 2023 تا حدودی کاهش یابد، در حالی که در سطوح بالا از نظر تاریخی باقی بماند. انتظار می رود قیمت نیکل و آلومینیوم به ترتیب 52 و 38 درصد افزایش یابد که نشان دهنده نقش بزرگ روسیه به عنوان تامین کننده در این بازارها و همچنین ماهیت انرژی بر تولید آلومینیوم است. ریسک های صعودی پیش بینی قیمت به احتمال تشدید تنش های ژئوپلیتیکی مربوط می شود. از جنبه منفی، یک دوره طولانی قرنطینه در چین می تواند تقاضای فلزات و در نتیجه قیمت ها را کاهش دهد.

     

[1] -مطالب ارائه شده در این گزارش صرفا ترجمه از گزارش چشم­انداز بازارهای کالایی (آوریل 2022) بانک جهانی است.

   



گزارش مطالعات اقتصاد کلان - فروردین 1401
آخرین مطالب پژوهشیمشاهده همه